Yara Nasıl Kapatılmalı?

Bir çok yara kapatma ajanı vardır;

• Yapışkan bantlar (Resim 13), 
• Zımbalar (Resim 14), 
• Doku yapışkanı (tutkal)  
• Absorbe edilen ve 
• Absorbe olmayan sütürler

Eğer sütürler seçilmişse absorbe olmayan sütürler (naylon, ipek) acil girişimde en yararlı materyallerdir. Naylon sütürler daha az enfeksiyona yol açar ve daha iyi bir yara görüntüsü sağlarlar. Enfeksiyon riski nedeniyle, supkutikular ya da sürekli dikişler yerine, tek tek atılan dikişler seçilmelidir. Travmatik yaralarda tabakalarda kapama rutin olarak önerilmemektedir.

Bu yara nasıl kapatılır?

Tüm basit insizyon yaraları için kuru pansumanlar uygundur. Sıyrık ve ezik tipi yaralanmalar için olanaklı olduğu kadar az yapışan pansumanlar gereklidir. İlaçlı pet bu yaraların çoğu için uygundur. Bu kuru olabilir, antibiyotik ya da antiseptik solüsyonlar emdirilebilir. Bu bölgenin immobilize edilmesi gerikiyor mu? Eklemlerin üzerindeki yaralar, eğer bir kaç gün için sabitlenirse daha çabuk iyileşir ve daha az ağrı verirler.

 Antibiyotik endikasyonu var mı?

Antibiyotikler ender olarak kullanılır. Antibiyotikler uygun olmayan bir cerrahi tekniğin ya da yetersiz temizliğin açıklarını kapatmak için kullanılmamalıdır. Kırıklarla birlikte olan yaralar, derin delici tarzda yaralar ve ısırıklar antibiyotik tedavisinden yarar görebilirler. Bu koşullarda, potansiyel enfeksiyon yapıcı organizmalar zaten var oldukları için antibiyotiklerin profilaktik olmadığı akılda tutulmalıdır. Yarayı sıklıkla enfekte edebilecek organizmalar S. aureus ve Streptokok türleridir. Kalçalara ve perineye yakın yaralarda, koliformlar ve anaerobik organizmalar baskın olabilir. Hayvan ısırıkları, özellikle de kedi ısırıkları Pasteurella multocida tarafından kontamine edilmiş olabilir.

Resim 13: Yapışkan bantlarla yapıştırılmış basit bir yara


Resim 14: Metal zımbalarla tutturulmuş bir kafa derisi yarası

Yara Pansumanı Nasıl Yapılır?

Yara pansumani hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki adresi ziyaret edebilirsiniz.

http://www.nkfu.com/pansumanin-amaci-ve-pansuman-cesitleri-nelerdir/

Yara İyileşmesi

1.İnflamatuar dönem. 

2.Proliferatif dönem. 

3.Remodeling dönemi.

Trombositlerden trombüs oluşur. Bunlardan salınan growth faktörler makrofaj ve nötrofiller için kemotaktik etkilidir. Makrofaj ve nötrofiller nekrotik doku ve bakterilerin yaradan uzaklaşması için çalışır. Yara İyileşmesi ekibinin, orkestrasının şefi makrofajlardır. 3. Gün makrofajlardan salınan TGF-B fibroblastları yaraya çeker. Bu olayla proliferatif faz başlar. Makrofajlardan salınan growth faktörler aynı zamanda anjiogenezis ve yeni kapiller oluşumunu stimüle eder. Fibroblastlar kollagen üreterek ekstrasellüler matrikse salar bu, yara gerilimini sağlar. Remodeling yaralanmadan 2-3 hafta sonra başlar ve 1 yıla kadar sürer. Remodeling sırasında yara gerilimi (Tensile strength) kollagen sayısında artış olmadan kollagen gerilim kuvvetinin artması ile artar. Ancak bu travma geçirmemiş kollagenin gerilim kuvvetine hiçbir zaman ulaşamaz. Tensile strength travma öncesinin ancak % 70- 80 ine ulaşabilir.

Yara İyileşme Mekanizmaları

Oluş Zamanına Göre Yaralar

1. Akut yaralar: Normal koşullarda beklenen sürede iyileşen yaradır. Bu tip yaralarda iyileşmeyi engelleyen herhangi bir faktör (hastalıklar, yaş vb.) yoksa iyileşme devamlıdır.

2. Kronik yara: Kronik yara, yaklaşık üç ay içerisinde kapanmayan yaradır. Yara sürekli tekrarlar. Yaranın iyileşmesini engelleyen lokal veya sistemik bir faktör vardır (örneğin, dekübitus ülserleri).

Yara Bakımında Temel İlkeler 

• Hastanın genel durumunu düzeltmek,
• Yara yüzeyindeki basıncı kaldırmak,
• Yarayı nemli tutmak,
• Uygun ve steril pansuman malzemeleriyle gerekli olduğu takdirde yaradaki nekrotik dokunun temizlenmesi, 
• Yara ve çevresinin yara merkezinden başlanarak etrafa doğru antiseptik solüsyon ile silmek, 
• Enfeksiyonla mücadele etmek,
• Gerektiğinde steril gazlı bez veya cerrahi biyolojik örtüler ile kapatmak,
• Yara ısısını sabit tutmak,
• Kan değerlerinin takibini yapmak,
• Yarayı her gün açarak enfeksiyon, serozite ve hematom açısından değerlendirmek.

Kirlenme Durumuna Göre Yara

1. Temiz Yara: Üzerinde patojen mikroorganizma olmayan yaralardır. Doku kaybı ve enfeksiyon olmayan, yara kenarları birleşen, minimal skar dokusu gelişen yaralar, temiz yaradır. Kolesistektomi ve kolorektal cerrahi yaraları bu tip yaralara örnektir.

2. Kontamine Yara: Yarada patojen mikroorganizma vardır, ancak enfeksiyon belirtileri henüz ortaya çıkmamıştır. Travmadan hemen sonra gelen açık yaralar, aşırı bakteri girmesi, bağırsak gibi bir organ içeriğinin fazla miktarda yayılımı sonucu olan yaralar, kontamine yaralardır.

3. Kirli Yara: İçerisinde patojen mikroorganizmaların bulunduğu yaralardır. Yarada; kızarıklık, ağrı, akıntı, kötü koku,lokal ısı ve şişlik vb. enfeksiyon belirtileri görülür. Yara oluşumunun üzerinden 6 saatten fazla zaman geçmiş, kenarları düzgün olmayan,dikişleri ayrılmış ve derin yaralar kirli yaralardır. Bunun dışında, ateşli silah yaraları, ısırma ve sokma ile oluşan yaralar da kirli yara olarak değerlendirilir.

Kapalı Yaralar

Deri yüzeyinden görülmeyen, deri altı derin doku yaralanmalarına kapalı yara denir.

·     Kontüzyon/Bere (Ezik): Travma sonrası yumuşak doku içinde, ven, venül ve küçük arterlerin hasarı sonucunda, doku içi kanama ile karakterizedir. Bu yaralanmalar sıklıkla abrasyon ve laserasyon ile birlikteliği gösterir. Bere deri ile sınırlı iken,  kontüzyon sadece deride değil iç organlarda da görülür. Kontüzyonu oluşturan doku içi kanamanın geniş alanlara yayıldığı durumlarda hematom tanımlaması kullanılır. Kontüzyon ve bere tanımlamaları, birkaç milimetreden daha büyük doku içi kanamalarını ifade ederken, daha küçük berelerin eski bir terminoloji ile ekimoz ve toplu iğne başı büyüklüğündeki lezyonların peteşi olarak adlandırılır. Ayrıca sıklıkla yağ doku tabakasını ilgilendiren ve deri altı dokuya yerleşen bereler intradermal bere olarak adlandırılır (Ekizoğlu ve Arıcan,2009).

·    Blast Etki Yaralanması: Bomba, mayın gibi silahların patlaması sonucu oluşan yüksek basınçlı hava dalgalarının etkisiyle meydana gelen yaralardır (Malya,2010).

Bu konuda daha fazla bilgi için Yaraların Sınıflandırılması sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Yaraların Sınıflandırılması

Deri bütünlüğüne göre yaralar açık ve kapalı yaralar olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Açık Yaralar: Açık yaralarda, deri ve derialtı dokular zedelenmiş ve deri bütünlüğü değişik boyutlarda hasar görmüştür.

·  Abrazyon (Sıyrık/ Aşınma): Abrazyon, cildin süperfisiyal epitel tabakasının pürtüklü, düzensiz, sert bir yüzeye sürtünmesi sonucu ortaya çıkan yaralardır. Sıyrık epidermisle sınırlı olup genellikle kapama görülmez (Ekizoğlu ve Arıcan, 2009). Çoğunlukla iz bırakmadan, çabuk iyileşen yaralardır (Malya, 2010).

·     İnsizyon (Kesi): Keskin aletlerle kesme ya da künt bir aletle vurma sonucu oluşan yaralardır. Ameliyat yaraları da bu gruba girer. Bu tür yaralarda derin fasia tabakaları kesilmişse, yara kenarları iki tarafa doğru ayrılmıştır yani yara ağzı açıktır (Yalçın ve Özkalp, 2005).

·    Avülsiyon (Ayrılma): Avülsiyon, derinin bir parçasının kopması ya da küçük bir parçası bağlı kalacak şekilde ayrılmasıdır. Tamamen kopan parçaya flap, ayrılan parçaya da pedikül denir. Kanama miktarı fazladır (Malya, 2010).

·       Laserasyon (Yırtılma): Laserasyon, künt ve ezici cisimlerin (trafik kazaları, mermi ya da bomba parçaları) kuvvetine bağlı olarak deri bütünlüğünün bozulmasıdır. Yara kenarlarında, kopmalara bağlı olarak düzensizlik ve ezilme görülebilir (Malya, 2010). Bu tür yaralar çabuk kontamine olur ve geç iyileşir (Erdil ve Elbaş, 2001).

·        Penetrasyon (Delinme): Penetrasyon, derin doku ve organların kurşun, bıçak, çivi, tornavida, şiş vb. delici aletlerle delinmesi sonucu oluşan yaralardır. Yara girişinin genişliği az, derinliği fazladır. Genellikle derindeki hasarı tespit etmek zordur. Delici aletin boyu kadar, tüm kas ve kan damarları yırtılmış ya da yaralanmış olabilir. Yaralıda her zaman kanama görülmeyebilir (Malya, 2010).

·   Crush (Ezilme): Crush, enkaz altında kalma, iş kazası, trafik kazası vb. olaylar neticesinde ezilmeye bağlı deri ve derialtı dokuların parçalanması ile oluşur. Yaralanmaya bağlı olarak yara yerinde kanama, doku ve sinir harabiyeti meydana gelebilir. İçi boş organlarda perforasyon; solid organlarda organ rüptürü görülebilir (Malya, 2010). Göçük altında kalma sonrası oluşan yaralar crush yaralara örnektir ( Öcal, 2009).

·    Ateşli Silah Yaralanması: Ateşli silah yaralanması; kurşun, mermi, saçma ve barutun etkisiyle oluşan delici ve batıcı özellikteki yaralardır. Ateşli silahlarla vücutta meydana gelen yaranın niteliği ve şiddeti; ateş edilen silahın türüne, ateş edilen silahın içindeki maddenin (mermi, kurşun vb.) hızına ve atış mesafesine göre değişiklik gösterir (Malya, 2010).

Yaralar, Sınıflama, Değerlendirme ve Bakımı

1. YARA VE İNFLAMASYON

Biyolojik, fiziksel ve kimyasal nedenlerle deri ya da mukoz membran bütünlüğünün bozulması, tahrip olması, dokuların kesilmesi sonucu dokuların fizyolojik özelliklerinin geçici veya tamamen kaybolmasına yara adı verilir. Yaralanma sonucu, organizmanın normal anatomik yapı ve fonksiyonu bozulur.

Travma; yaralanma, zedelenme, örselenme, darbeyle oluşan lokal lezyon anlamındadır (Malya, 2010). Zedelenme olur olmaz beden, yeni duruma uyum sağlayabilmek için savunmaya geçer. Bedenin savunma mekanizmalarından bir kısmı, yabancı maddelerin ya da organizmaların bedene girişini engellerken, bir kısmı da (örneğin cilt ve mukoz membran bariyerini aşarak) vücuda giren zedeleyici maddenin dokuya hasar vermesini önlemeye çalışır. Bedenin savunma organları ve hücrelerine rağmen mikroorganizmalar ve yabancı maddeler bu savunmayı aşabilirler. Bedenin bu tehlikelere karşı cevabı inflamasyondur. İnflamasyon; bedenin lokal doku seviyesinde en yaygın ve en önemli savunma mekanizmasıdır. 

İnflamasyon

İnflamasyonun tipik belirti ve bulguları; 

• Isı artışı,
•  Kızarıklık, 
• Ağrı ve
•  Şişliktir (Erdil ve Elbaş, 2001).